ورود یا ثبت نام در سایت

فرهنگ سازمانی در هزاره سوم

دکتر کیومرث نیاز آذری

دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساری

دکتر مریم تقوایی یزدی

دانشيار دانشگاه آزاد اسلامی واحد علی آباد کتول

       دگرگوني هاي اجتماعي، فناوري هاي پرشتاب و چالش زا، تكوين رسالت هاي جديد در سازمان ها، ضرورت انعطاف پذيري و آمادگي براي رويارويي با شرايط جديد امري اجتناب ناپذير ساخته است. فرهنگ يك سازمان مينياتوري از فرايندهاي كلان فرهنگي محيط سازمان است كه با ظهور مقوله هايي مانند فناوري اطلاعات و ارتباطات، پديده جهاني شدن و چگونگي برخورد آن، دگرگوني هاي جمعيت شناختي، آموزش مداوم، انفجار دانش، بحران هاي اخلاقي، سازمان يادگيرنده و رشد فزاينده دانش، توجه به كيفيت و اثر بخشي در سازمان ها ضرورت بسترسازي مناسب در فرهنگ سازماني خلاق را در همه سطوح سازماني ايجاد مي نمايد. نوع نگاه اعضاء سازمان به نقش فرهنگ و عامليت مي تواند در مواجه آنها در سازمان با تغييرات قرن اخير مؤثر باشد .آيا بايد اسير تغييرات شد و منتظر تقديرات ، يا اینکه فعالانه در ايجاد شرايط ايده ال تلاش نمود؟

         یكی از مبانی اساسی علوم رفتاری با رشتۀ انسان‌شناسی آغاز می‌شود و یكی از رشته‌های فرعی انسان‌شناسی، انسان‌شناسی فرهنگی است كه با مطالعه رفتار سازمانی ارتباط نزدیك دارد. انسان‌شناسی فرهنگی با رفتار مكتسب به انسانها كه از فرهنگ آنها تأثیر می‌گیرد و نیز با فرهنگ متأثر از این رفتار سر و كار دارد. درواقع بدون فهم عمیق ارزشهای فرهنگی جامعه نمی‌توان رفتار سازمانی را به درستی فهمید.

         نقشی كه فرهنگ در رفتار انسان ایفا می‌كند، یكی از مهم‌ترین مفاهیمی است كه در علوم رفتاری وجود دارد. هرچند تاكنون به ‌طور كامل مورد ارزیابی قرار نگرفته است. فرهنگ آنچه را كه انسان یاد می‌گیرد و نیز نحوه رفتار او را تعیین می‌كند. در مورد اینكه فرهنگ چگونه به وجود می‌آید، باید گفت كه فرهنگ پدیده‌ای است كه با توجه به خواسته‌های طبیعی و نیروهای اجتماعی سرچشمه می‌گیرد.

        فرهنگ سازمانی به‌عنوان مجموعه‌ای از باورها و ارزشهای مشترك بر رفتار و اندیشۀ اعضای سازمان اثر می‌گذارد و می‌توان نقطه شروعی برای حركت و پویایی و یا مانعی در راه پیشرفت به شمار آید. فرهنگ سازمانی از اساسی‌ترین زمینه‌های تغییر و تحول در سازمان است نظر به اینكه برنامه‌های جدید تحول بیشتر به تحول بنیادی سازمانی نگاه می‌كند از این‌رو هدف این برنامه‌ها تغییر و تحول فرهنگ سازمان به‌عنوان زیربنا به بستر تحول است. مقصود از فرهنگ سازمانی، سیستمی از استنباط مشترك است كه اعضاء نسبت به یك سازمان دارند و همین ویژگی موجب تفكیك دو سازمان از یكدیگر می‌شود.

        "كریس آرجریس"، فرهنگ سازمانی را نظامی زنده می‌خواند و آن را در قالب رفتاری كه مردم در عمل از خود آشكار می‌سازند، راهی كه بر آن پایه به‌طور واقعی می‌اندیشند و احساس می‌كنند و شیوه‌ای كه به‌طور واقعی با هم رفتار می‌كنند تعریف می‌كند." ادگار شاین" نیز فرهنگ سازمانی را  الگویی از مفروضات بنیادی است كه اعضای گروه برای حل مسائل مربوط به تطابق با محیط خارجی و تكامل داخلی آن را یاد می‌گیرند و چنان خوب عمل می‌كند كه معتبر شناخته شده، سپس به‌صورت یك روش صحیح برای درك، اندیشه و احساس كردن در رابطه با حل مسائل سازمان به اعضای جدید آموخته می‌شود.

         این اثر مجموعه کاملی از مباحث مهم و برجسته فرهنگ سازمانی در هزاره سوم  را عرضه می کند که شامل مفاهیم کلیدی فرهنگ سازمانی(مؤلفه ها، عناصر و ابعاد، کارکردها و نقش ها، انواع طبقه بندی ها، رویکردهای تحلیلی- سنتی و مدرن)، رويكرد های فرهنگ سازماني، الگو هاي گوناگون فرهنگ سازماني، فرهنگ سازمانی در آموزش و پرورش و تبیین ابعاد فرهنگ در آموزش و پرورش، فرهنگ سازماني در آموزش عالي، فرهنگ، ساختار و عامليت، فرهنگهای سازمانی نوظهور در هزاره سوّم، تحلیل فرهنگی پسامدرنیسم و پسامدرنیته، نظریات فمینیستی معاصر و فرهنگ جامعه، رویکردهای گوناگون به فرهنگ سازمانی، رابطه فرهنگ سازمانی با سایر متغیرها می باشد. مطالعه این اثر ارزشمند به کلیه اساتید و دانشجویان رشته علوم تربیتی و مدیریت آموزشی و آموزش عالی و . . . در مقاطع تحصیلی لیسانس، فوق لیسانس و دکتری که قصد تحقیق و پژوهش و شناخت دقیق سازمان ها را دارند، توصیه می شود. این کتاب شامل دوازده فصل است که به شرح زیر می باشد:

فصل اول)مفاهیم کلیدی فرهنگ سازمانی، شامل: مؤلفه ها، عناصر و ابعاد، کارکردها و نقش ها، انواع طبقه بندی ها، رویکردهای تحلیلی(سنتی و مدرن) است.

فصل دوم) انواع فرهنگ ها، شامل: ویژگی های فرهنگ سازمانی، تفاوت فرهنگ هاي قوي با ضعيف، فرهنگ و رسميت، فرهنگ سازماني و فرهنگ ملي، نقش هاي فرهنگ، فرهنگ به عنوان يک قلم بدهي، ايجاد و حفظ فرهنگ، شيوه پيدايش يک فرهنگ، پذيرفتن و رعايت فرهنگ سازماني(جامعه پذيري فرهنگ سازماني)، شيوه هاي آشنا شدن و فراگيري فرهنگ سازماني، ایجاد فرهنگ سازمانی مبتکر و خلاق و نقش فرهنگ سازمانی در سازمانها

فصل سوم) رويكرد ها به فرهنگ سازماني، شامل: رويكرد مردم شناختی، رويكرد جامعه شناختی، رويكرد روانشناسی اجتماعی و رويكرد اقتصادي است.

فصل چهارم) الگو هاي فرهنگ سازماني، شامل: الگوي پارسونز، الگوي اوچي، الگوي پيترز و واترمن الگوي ادگار شاين، الگوي چارز بی هندي، الگوي ساني فيلد، الگوي دنيسون و الگوي گوردون است.   

فصل پنجم) فرهنگ سازمانی در آموزش و پرورش و تبیین ابعاد فرهنگ، شامل:سازمان آموزشي در مقابل فرهنگ، سنخ شناسي هاي فرهنگ سازماني و مقایسه آنها، جهت‌گيري منابع انساني، تأثیر محيط بر فرهنگ مدرسه، نقش تحولات ملی در تعليم و تربيت، روند تحولات کنونی آموزش و پرورش در ایران، اهمیت کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش و پرورش، تحلیل تأثیر تغییرات ملی فرهنگی بر فرایند آموزش، جهانی سازی یا جهان گستری و ویژگی های آموزش و پرورش در قرن بیست و یکم است.

فصل ششم)فرهنگ سازماني در آموزش عالي، شامل:تاريخچة آموزش عالي در ايران، عوامل تكوين آموزش عالي در ايران، دانشگاه، چشمة دانايي و توانايي، تأثير تاريخي آموزش عالي بر فرهنگ ملي، فرهنگ آموزش عاليو هويت دانشگاهي، فرهنگ سازماني و مؤلفه هاي آن در آموزش عالي، بصيرتهاي آموزش عاليولزوم و اهميت بصيرت، چالش هاي ناشي از حاكميت فرهنگ شبكه اي و دانشگاههاي فرانوين، رسالتهاي آموزش عالي وتحولات تأثيرگذار معاصر بر آن، طبقه بندی رسالتهاي آموزش عالي، رسالتهاي آموزش عالي در ايران، تحولات نوين اجتماعي و سياستگذاري فرهنگي در نظام آموزش عالي كشور، اهداف اساسي سياستگذاري فرهنگي وآسيب شناسي فرهنگ در نظام آموزش عالي، توصيه هايي جهت تقويت فرهنگ سازماني دانشگاه وچالشهاي آموزش عالي در هزارة سوم است.

فصل هفتم) فرهنگ، ساختار و عامليت، شامل: نظريه پير بورديو، مفاهيم كليدی نظريه بورديو(منش عادتي، سرمايه فرهنگي و حوزه ها)، نظريه آنتوني گيدنز، نظريه نوربرت الياس، جهاني شدن، نظریه ها و نظريه پردازان جهاني شدن، زيرساخت ها و ابعاد جهاني شدناقتصاد، دیدگاه نظریه پردازان سیاسی درباره جهانی شدن، رويكرد سياسي و فرهنگی به جهاني شدن، فورديسم و فرا فورديسم، برخي ابعاد مهم و تازه جامعه فراصنعتي و پست مدرنيسم است.

فصل هشتم)فرهنگ های سازمانی نوظهوردرهزاره سوّم، شامل:الگوها و انواع فرهنگ سازمانی، الگوی فرهنگ سازمانی بر اساس نوع شخصیت مدیر، انواع فرهنگ های نوظهور، فرهنگ یادگیرنده، فرهنگ کارآفرینی، فرهنگ مجازی، فرهنگ دانش محور، فرهنگ مشاركتی، فرهنگ مهرورز، فرهنگ های منفی، فرهنگ‌ جهاني‌ و فرهنگ‌ بومي است.‌

فصل نهم)تحلیل فرهنگی پسامدرنیسم و پسامدرنیته، شامل:پیش صنعتی(پیش تجددگرایی، پیش نوین گرایی)، صنعتی (تجددگرایی، نوین گرایی)، طبقه بندی نوین گرایی(تجدد گرایی)، فراصنعتی(پسا تجددگرایی، پسانوین گرایی)، ویژگی های فلسفی پسانوین گرایی، پسامدرنیسم، پسامدرنیته، پسامدرنیزاسیون، ویژگی های فرهنگ پسامدرن، نظریه های گوناگون دربارۀ پدیده پسامدرنیسم، پسامدرنیسم در معماری، پسامدرنیسم در هنر و ادبیات، پسامدرنیسم در نظریه اجتماعی(ژان فرانسوالیوتار، ژان بودریار و دانیل بل)، نقد فردریک جیمسن، نقد دیوید هاروی: انباشت تغییر پذیر، نقد اسکات لش: پسامدرنیسم به عنوان تفاوت زدایی و نقادی نومارکسیستی از پسامدرنیسم و پسامدرنیزاسیون است.

فصل دهم) نظریات فمینیستی معاصر و فرهنگ جامعه، شامل:مبانی فمنيسم، ریشه های تاریخی فمینیسم، فمینیسم درطول تاریخودانش های فمینیستی(فمینیسم لیبرال، فمینیسم مارکسیستی، فمینیسم راديكال، فمینیسم سوسیالیستى، فمینیسم روانکاوانه، فمينيسم اصول‌گرا، فمینیسم سیاه، فمینیسم فرامدرن، فمینیسم پسا استعماری، پسافمینیسموفمینیسم اسلامی)، پیامدهای فمينيسم، زن از دیدگاه اسلام و چالش های فراروی زنان

فصل یازدهم)رویکردهای گوناگون به فرهنگ سازمانی، شامل:رويكرد كاركردگرايي به فرهنگ سازماني(آراء پارسونز،کارکردگرایی پارسونز)، رويكرد انتقادي به فرهنگ سازماني، رويكرد انتقادي و تبیین آن در فرهنگ سازماني، رويكرد انتقادي به قدرت درسازمان، رویکردهای انتقادی و پست مدرن، مطالعات انتقادی و ریشه های آن، ویژگی ها و کارکردهای نظریه‌ انتقادی، قدرت در رویکرد انتقادی، رویکردهای پست مدرن، ويژگي ها، خصوصيات و كاربرد بنيادي پست مدرنيسم، رويكرد هرمنوتيك به فرهنگ سازماني(هرمنوتیک روش شناسی و هرمنوتیک فلسفی)، ابعاد تحلیل و تبیین رويكرد هرمنوتيك، رويكرد هرمنوتيك در فرهنگ سازماني و روش شناسي فرهنگ سازمان در رويكرد هرمنوتيك و بررسی نکات مثبت آن می باشد.

فصل دوازدهم)رابطه فرهنگ سازمانی با سایر متغیرها، شامل:گام‌هاي اساسي براي استقرار فرهنگ و نگرش بهره‌وري در جامعه، تغييرفرهنگ سازماني، مديريت بر پايه ارزش‌ها و فرهنگ سازمانی در هزاره نوين، مديريت مشاركتي و فرهنگ سازماني، فرهنگ سازماني و توسعه، فرهنگ سازماني ابزاري هوشمند در هدايت سازمان، رابطه جامعه اطلاعاتي با فرهنگ سازمانی، نظريه پردازان جامعه اطلاعاتي ونظريه پردازان پست مدرناست.